گزارشگر سازمان ملل در حوزه خشونت علیه زنان: تبعیض جنسیتى در قانون راه فرارى براى زنان نمى گذارد پس از گذشت یک دهه از تصویب اعلامیه جهانى منع خشونت علیه زنان در فوریه ۱۹۹۴ از سوى مجمع عمومى سازمان ملل متحد براى اولین بار گزارشگر ویژه کمیسیون عالى حقوق بشر در زمینه زنان به ایران آمد تا در سفر یک هفته اى خود گزارش ها و مستنداتى درباره وضعیت حقوق زنان جمع آورى کند. او در آخرین روز سفر خود در یک کنفرانس خبرى گزارش مقدماتى از یافته هاى خود را ارائه کرد، گزارش پایه اى براى دو گزارش شفاهى که در سال ۲۰۰۵ به کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل و در سال ۲۰۰۶ به طور کتبى در شصت و دومین مجمع عمومى سازمان ملل مطرح خواهد شد.
«یاکین ارتورک» یافته هایش را از دیدارهایى که با نمایندگان دولت، قوه قضائیه و مجلس، مجمع تشخیص مصلحت نظام، کمیسیون حقوق بشر اسلامى، دانشگاهیان، روزنامه نگاران، وکلاى دادگسترى و اعضاى سازمان هاى غیردولتى داشته، به دست آورده است. وى همچنین از بند زنان زندان اوین و مراکز سازمان بهزیستى بازدید کرده و طى سفرى به شهر ایلام با مقامات محلى آنها گفت وگوهایى را انجام داده است. گزارش مقدماتى ارتورک حول دو محور نگرانى ها از آنچه دیده و شنیده است و توصیه هایش به دولت ایران دور مى زد. وى در ابتداى سخنان خود به امیدوارى اش از بابت درصد بالاى ۶۲ درصدى ورود دختران به دانشگاه ها، تصویب مقاوله نامه، محو بدترین اشکال کار کودک و قوانین جدیدى که براى پشتیبانى از کودکان مثل ایجاد دادگاه هاى نوجوانان و محو مجازات اعدام نوجوانان در دست تهیه است، پژوهش ها و مطالعاتى که در رابطه با خشونت علیه زنان در خانواده در مرکز مشارکت انجام شده است، تلاش براى تصویب کنوانسیون رفع تبعیض از زنان (CEDAW) که اکنون در دست بررسى در مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار دارد و ایجاد نهادهاى مدنى و فعال بودن جامعه مدنى اشاره کرد.
ارتورک گزارش مقدماتى اش را با آوردن بخش هاى کوتاهى از اعلامیه جهانى منع خشونت علیه زنان آغاز کرد. این اعلامیه به چند اصل از جمله نیاز براى تعریف جامع و روشن خشونت علیه زنان و تعهد دولت ها و جوامع بین المللى به حذف خشونت زنان تاکید دارد. در این اعلامیه خشونت علیه زنان چنین تعریف شده است: «خشونت علیه زنان هر عمل خشونت آمیز براساس جنس است که به آسیب یا رنجاندن جسمى، جنسى یا روانى زنان منجر شود، یا احتمال مى رود که منجر شود، از جمله تهدیدات یا اعمال مشابه، اجبار یا محروم کردن زنان از آزادى که از منظر عمومى یا در زندگى خصوصى انجام شود.» ماده دو این اعلامیه موارد خشونت علیه زنان را در سه حوزه خانواده، اجتماع و دولت بیان مى کند.
ارتورک در ادامه به خشونت علیه زنان در خانواده از نوع جنسى، روانى و فیزیکى اشاره کرد و شرایط «طلاق» را یک مورد تبعیض جنسیتى در قانون نامید و گفت: «تبعیض جنسیتى در قانون باعث مى شود زنانى که قربانى خشونت هستند، نتوانند به آسانى نجات پیدا کنند و طلاق بگیرند، روند طولانى طلاق، هزینه هایى که براى طلاق باید داده شود و بد نام شدن زنان پس از طلاق از اینکه زنان به دنبال حق خود باشند، جلوگیرى مى کند. ضمناً اگر موفق به طلاق شوند، دادن حضانت فرزندان به پدر یکى دیگر از موانع بر سر راه زنان است که عواقب سنگینى بر سلامت فکرى و روحى زنان وارد مى کند. در مواردى در ایلام زنان به عنوان آخرین راه و براى فرار از ظلم هایى که از طرف شوهران یا اقوامشان مى شود، دست به خودکشى مى زنند.» وى به گزارش هایى از قاچاق زنان به کشورهاى حوزه خلیج فارس اشاره کرده و از لایحه اى که در مجلس در دست تهیه است، استقبال مى کند و با ابراز نگرانى از موانع بر سر راه اثبات تجاوز توسط قربانیان تجاوز مى گوید: «به علت وجود قوانین شهود و ادله زنى که مورد تجاوز قرار گرفته، نمى تواند به آسانى آن را ثابت کند و اگر هم بتواند، خودش مورد تهدید قرار مى گیرد و زنانى که در برابر این نوع از خشونت از خود دفاع مى کنند به اتهام داشتن روابط نامشروع به اعدام محکوم مى شوند.» پیشنهاداتى به دولت ایران
ارتورک در بخش دیگر گزارش خود نهاد دولت را در راستاى قانون اساسى ایران و معاهدات بین المللى که دولت ایران عضو آنان است، عنوان کرد و گفت: «پیشنهاد مى کنم اصلاح قوانین تبعیض آمیز، تصویب معاهده رفع تبعیض از زنان (CEDAW) و تهیه قوانین جدید علیه خشونت خانگى در اولویت اقدامات دولت قرار گیرد. پیشنهاد مى کنم دولت ایران اعلام زمان و روش هایى که براى اجراى این موارد در نظر دارد را به طور شفاف اعلام کند و همچنین روش هاى دیگرى براى مجازات در نظر گیرد و در واقع جلوى ارتکاب جرم را بگیرد. به جاى انتقام و به کار بستن محکومیت هاى سنگین درصدد اصلاح باشد. از مواردى دیگر که باید صورت گیرد دقت و بررسى در روند تحقیق از ادله و شواهد درباره زنان زندانى، تهیه برنامه اقدام ملى براى پیشبرد و حمایت از حقوق انسانى زنان و مردان با تاکید بر از بین بردن خشونت علیه زنان و اطلاع رسانى در این زمینه از طریق رسانه هاى عمومى، فرهنگ سازى در مورد حقوق بشر و لزوم مذاکرات فرهنگى در تمام سطوح براى از بین بردن عوامل منفى کنونى است.»
ارتورک گزارش خود را با خواندن آیه اى از سوره تکویر پایان داد: «در روز قیامت سئوال خواهد شد از دختران که زنده به گور شده اند که به چه گناهى به قتل رسیدید.» پاسخ هاى بدون عدد
ارتورک در پاسخ به خبرنگار شرق در این باره که در سه حیطه خشونت علیه زنان کدام یک نسبت به بقیه بحرانى تر است، گفت: «بدون اطلاعات آمارى نمى توانم بگویم کدام یک از موارد فراوانى بیشتر و کدام یک کمتر است. اما من فکر مى کنم خشونت خانگى بیشترین سهم در حیطه خشونت علیه زنان اعمال مى شود و مهم این است که ما درباره آن چه کارى مى توانیم، انجام دهیم.»
وى در این باره که معلق بودن پیوستن ایران به کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان آیا مانعى براى اقداماتى براى رفع خشونت علیه زنان نخواهد بود، گفت: «کنوانسیون مذکور یک وسیله است به همین دلیل براى پیوستن ایران به عنوان یک عضو جامعه بین الملل به این کنوانسیون تاکید مى کنم و هیچ کشورى منزوى زندگى نمى کند. این کنوانسیون یک توافق جهانى است و وسیله اى براى بهبود اوضاع زنان در جامعه بین المللى است.
ارتورک به شرق گفت: «من مى توانم به عنوان گزارشگر شکایت هاى فردى یا گروهى از سازمان دریافت کنم و در مورد این گزارش ها به دولت ایران نامه مى نویسم و از درستى این مطالب و اینکه دولت ایران چه اقداماتى در ارتباط با آن خواهد کرد، این ارتباطات در گزارش من در سال ۲۰۰۵ منعکس خواهد شد.»
وى در چندین مورد پاسخ به سئوالات دیگر خبرنگاران بر ندانستن هیچ گونه آمارى از خشونت علیه زنان تاکید کرد و در پاسخ به خبرنگار فارس که از نحوه پذیرش عکس هاى پرسنلى براى صدور گذرنامه را حتى از افرادى که همیشه چادر به سر دارند، گلایه کرد و گفت: «آنچه مهم است، این است که در تمام کشورها چه بر سر مسئله پوشش و چه غیرپوشش چرا زنان سوژه این مسئله قرار مى گیرند. این یک راهکار مى طلبد که نیاز به کار کارشناسى دقیق دارد.»
ارتورک در جواب خبرنگارى که پرسید: آیا نباید تفاوت هاى فرهنگى و ارزشى بین جوامع مسلمان و غیرمسلمان درباره برداشت هاى مختلف از خشونت علیه زنان را در نظر بگیریم، گفت: «در زمینه حقوق بشر هیچ تفاوتى بین فرهنگ هاى مختلف وجود ندارد. آنچه ما الان از آن رنج مى بریم نبود گفتمان است و اینکه ببینیم در چه زمینه هایى مى توانیم همگرایى داشته باشیم. در زمینه فرهنگ ها باید بگویم آنچه مطرح است فرهنگ نیست. فرهنگ ها محصول انسان ها هستند و باید بدانیم که تمدن ها براساس عناصر مشترکى پایه گذارى شده اند. |